Λευκές, γκρι, και μαύρες ψυχολογικές επιχειρήσεις

Σίγουρα αρκετοί έχετε ακούσει όρους όπως «μαύρη προπαγάνδα» ή «γκρι ψυχολογική επιχείρηση», τι όμως σημαίνουν πρακτικά αυτοί οι όροι; Αρχικά, ο όρος προπαγάνδα δε χρησιμοποιείται ευρέως πλέον καθώς είναι αρκετά πιο στοχευμένος. Αντίθετα μία PSYOP (Psychological Operation, Ψυχολογική Επιχείρηση) μπορεί να περιλαμβάνει τόσο προπαγάνδα, όσο και άλλα μέσα. Ας δούμε εν συντομία τι είναι αυτές οι τρεις κατηγοριοποιήσεις των PSYOPS με βάση τα σημερινά δεδομένα ειδικών επιχειρήσεων.

Πηγή: Προσωπικό αρχείο

Όπως έχουμε αναφέρει και στο παρελθόν, σε όλη την ιστορία τους (είτε ως προπαγάνδα, είτε πλέον ως ψυχολογικές επιχειρήσεις), αυτές οι πολεμικές ενέργειες δεν ανήκουν στο χώρο των συμβατικών ενόπλων δυνάμεων και άρα υπάγονται σχεδόν πάντα στις ειδικές επιχειρήσεις. Στη πλειοψηφία των περιπτώσεων γίνονται από τις υπηρεσίες πληροφοριών των κρατών, αλλά υπάρχουν και αρκετές χώρες που διαθέτουν εξειδικευμένα τμήματα δυνάμεων ειδικών επιχειρήσεων με αυτή την αποστολή.

Πηγή: Military.com

Ασχέτως με το μέσο μετάδοσης μίας ψυχολογικής επιχείρησης, η αρχή παραμένει η ίδια. Πρέπει να κατασκευαστεί κάποιο προϊόν PSYOP (π.χ. φυλλάδια, ραδιοφωνικές εκπομπές, ταινίες, ψεύτικες ειδήσεις, σελίδες σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γκραφίτι, εφημερίδες, κτλ.) το οποίο να βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία. Με απλά λόγια, ο στόχος είναι να αλλάξεις τη ψυχολογία του στόχου σου δείχνοντας του έξυπνα το γιατί πρέπει να πάρει το μέρος σου. Ως γενική αρχή είναι αποδεκτή και η ελαφρά παραπληροφόρηση, αλλά ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι τα προϊόντα που βασίζονται σε πραγματικά στοιχεία είναι πιο αποτελεσματικά, ακόμα και σε δύσπιστους στόχους. Άρα ο στόχος είναι να πάρεις πραγματικά στοιχεία και να τα παρουσιάσεις προς όφελος του αντικειμενικού σκοπού σου.

Πηγή: HOA.africom.mil

Η κατηγοριοποίηση σε λευκό, γκρι, και μαύρο αναφέρεται στο τρόπο διάδοσης αυτών των προϊόντων ψυχολογικών επιχειρήσεων. Σκεφτείτε ότι έχετε ολοκληρώσει το έργο σας και έχετε ένα θέμα προς διάδοση. Ανάλογα με τον αντικειμενικό σκοπό και το κοινό-στόχο, ίσως το να το διαμοιράσετε από επίσημες πηγές να μην είναι αποτελεσματικό. Γι’αυτό, έχουμε τις ακόλουθες κατηγοριοποιήσεις που περιγράφουν το πως διαδίδεται ένα προϊόν ψυχολογικών επιχειρήσεων.

Πηγή: iEfimerida.gr

Λευκό
Εδώ έχουμε την εμφανή διάδοση του από κρατικές πηγές. Σκεφτείτε για παράδειγμα ανακοινώσεις υπουργείων, δηλώσεις εκπροσώπων της κυβερνήσεως, ή ακόμα και φυλλάδια όπως αυτό που είδαμε στο άρθρο μας «φυλλάδιο ψυχολογικών επιχειρήσεων AF D184», ή ραδιοφωνικές εκπομπές όπως αυτές που είδαμε στο άρθρο μας «οι πρώτες ραδιοφωνικές εκπομπές ψυχολογικών επιχειρήσεων στο Αφγανιστάν», όπου ξεκάθαρα αναφέρουν ότι προέρχονται από τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ, ή αυτό που είδαμε στο άρθρο μας «Οι ραδιοφωνικές εκπομπές της MIT στη Θεσσαλονίκη» που ήταν παρόμοιες ραδιοφωνικές εκπομπές προερχόμενες ξεκάθαρα από τη Τουρκία.

Πηγή: Wikipedia.org

Γκρι
Η διάδοση γκρι προϊόντων είναι και το πιο δημοφιλές στα περισσότερα κράτη καθώς είναι κάτι σαν τη μέση λύση. Συγκεκριμένα, εδώ έχουμε διανομή που δε συνδέεται με όποιον κατασκεύασε το προϊόν προς διανομή. Για παράδειγμα, παροχή κάποιων στοιχείων σε έναν δημοσιογράφο ώστε να τα δημοσιεύσει χωρίς να φαίνεται ότι προέρχονταν από κάποια κρατική πηγή, ή τα φυλλάδια και γκραφίτι στη Θράκη που παραθέσαμε παραπάνω. Τα γκρι προϊόντα είναι τα πιο δημοφιλή διότι το κράτος που εκτελεί τη ψυχολογική επιχείρηση δε συνδέεται άμεσα με τη δράση, άρα μπορεί να χρησιμοποιήσει μέσα που εμπιστεύεται ο στόχος του για διάδοση του υλικού του, και ανά πάσα στιγμή προσφέρει δυνατότητα άρνησης οποιασδήποτε εμπλοκής.

Πηγή: SLPress.gr

Μαύρο
Η διανομή μαύρου τύπου είναι η λεγόμενη κεκαλυμμένη ψυχολογική επιχείρηση και αυτές διενεργούνται σχεδόν αποκλειστικά από υπηρεσίες πληροφοριών καθώς βρίσκονται πολύ κοντά στο χώρο των μυστικών δράσεων. Στα μαύρα προϊόντα ο στόχος δεν είναι απλώς να μη φαίνεται ποια είναι η πηγή, αλλά να φαίνεται ότι η πηγή είναι άλλη από τη πραγματική. Για παράδειγμα, στο άρθρο μας «Το σχέδιο Kafes της Τουρκίας» είδαμε πως η τουρκικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων θα διέδιδαν το υλικό τους μέσω ιστοσελίδων τρίτων, γκραφίτι σε τοίχους, απειλητικές επιστολές στο τύπο, κτλ. ώστε να φαίνεται ότι προέρχεται από το πολιτικό κόμμα AKP για να οδηγήσουν σε οργή του κόσμου και ρίξιμο της κυβέρνησης. Αντίστοιχα, στο άρθρο μας «Ισραήλ: Σύλληψη πράκτορα του Ιράν» είδαμε πως η υπηρεσία πληροφοριών του Ιράν χρησιμοποιεί τρομοκρατικές οργανώσεις για να τους παρέχει κρυφά υλικό ψυχολογικών επιχειρήσεων κατά του Ισραήλ ώστε να το διανέμουν για να φαίνεται ότι προέρχεται από ομάδες υπέρ των Παλαιστινίων.

Πηγή: Shaber3.com

Όπως αντιλαμβάνεστε, οι διανομές λευκών προϊόντων είναι σαφώς απλούστερες στο σχεδιασμό, εκτέλεση, και χαμηλότερες σε επικινδυνότητα από εκείνες των γκρι, και μαύρων προϊόντων. Ειδικά, στη τελευταία κατηγορία (μαύρη διανομή), είναι μία αρκετά πολύπλοκη και πολυεπίπεδη επιχείρηση. Αυτό ασφαλώς δε σημαίνει ότι δε συμβαίνουν επί καθημερινής βάσεως. Σαφώς και συμβαίνουν και γι’αυτό είναι σημαντικό να έχουμε κριτική σκέψη όταν διαβάζουμε κάτι σκεπτόμενοι πάντα όχι μόνο όσα αναφέρει, αλλά και εάν υπάρχει κάποιος δόλιος σκοπός πίσω οποιαδήποτε πληροφορία. Εάν θεωρούμε ότι υπάρχει απώτερος στόχος (όπως για παράδειγμα επηρεασμός της ψυχολογίας ενός κοινού προς μία κατεύθυνση), μπορούμε να κάνουμε έρευνα για να δούμε κατά πόσο αυτό ισχύει ή όχι. Αυτός είναι και ρόλος της δημοσιογραφίας άλλωστε, να διασταυρώνει, να αναλύει, και να ενημερώνει το κόσμο αντικειμενικά και χωρίς προώθηση οποιασδήποτε θέσης ώστε να μη χρειάζεται κάθε άνθρωπος να κάνει το ίδιο. Δυστυχώς βέβαια, τα καλά προϊόντα δημοσιογραφίας πλέον είναι σπάνια.